Adalet; düzeltmek, doğru yola yönelmek, eşit ve dengeli olmak, tartmak, hakkaniyete uygun bir iş yapmak anlamlarına gelir. Düzgün ve usulüne uygun olmayan şeye cevr (haksızlık,eziyet) denir.
Zulmün zıddı olarak adalet, bir şeyi ait olduğu yere koymak, hakkını vermek, eşit ve denk davranmak anlamındadır
Kur�an�da geçen kıst kelimesi de adaletin anlamını ve mahiyetini tamamlayan kelimelerdendir. Kıst; kast,istikamet, vasat, nasip, hisse, mizan, gibi anlamlara gelir .Kıst adaleti, ehliyet ve liyakata riayet ederek görevlendirme ve ödüllendirmektir.
Adaletin zıddı zulümdür. Azgınlık, zorbalık, sapkınlık da zulmün anlamdaşlarındandır.
2/143: Sizi mutedil bir ümmet kıldık:Bu ayette geçen �vasat� kelimesi aynı zamanda adalet şeklinde de anlaşılmıştır. Yani İslam ümmeti adaletli bir toplumdur. Değilse de böyle olmalıdır. Bu ümmetin en önemli özelliklerinden. İnsanın kendi yaşam tarzında adalet, her işte dengeli ve ölçülü olmasıdır. Kendi yaşamında dengeli ve adil olmayanlar, başkalarıyla olan ilişkilerinde de adaletli olamazlar..
Kişinin kendine karşı adil oluşu: İnsani haysiyeti koruyan ve saygın bir kişiliği temsil eden bir bir şahsiyete sahip olması, kendisini olduğundan fazla yüksek ve düşük görmemesi, dengeli beslenmesi, birer ilahi emanet olan bedenini lüzumsuz yer ve zamanlarda yıpratmaması, zamanını boşa harcamaması, düzgün ve dengeli bir yaşam sürmesi şeklinde olur.
İnsanlarla olan ilişkilerde adalet: Kendimize yapılmasını istemediğimiz bir şeyi başkasına yapmama, birini olduğundan fazla yüceltmeme yada alçaltmama, aldatmama, yanıltmama, malına zarar vermeme,insaflı olma vs
Adalet mülkün temelidir. Adaletin olmadığı yerde ihkak-ı hak başlar. Mafyalar türer. Düzen bozulur, toplum felakete doğru sürüklenir.
58/4 �Allah size emaneti ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder.� Bu ayette emredilen adaletin anlamı çok geniştir: Başkalarının hak ve hürriyetlerine saygılı olmada,ticarette, insanları idare etmede, sevgi ve dostlukta vs. Adalet yalnızca mahkemelerden dağıtılmaz ve mahkemelerden beklenemez. Adalet her yere hakim olursa mahkemenin işleri kolaylaşır. Mahkemede doğru şahitlik yaparak adaletin tesisine yardımcı olmak da en önemli insani ve İslami görevlimizdendir. İslam hukuku adaletin tesisi için her önüne gelenin şahitliğini muteber saymamış, şahitliği makbul ve muteber olan kimselerin nitelikleri üzerinde de önemle durmuştur.
�Ey iman edenler! Adaletli şahitler olarak, Allah için hakkı ayakta tutanlar olun. Bir topluluğa olan kininiz sizi adaletten ayırmasın.� (5/Maide,8) �Kendiniz,anne babanız ve akrabalarınızın aleyhine bile olsa doğru şahitlik yapın.�4/135
Namaz dinin direği, adalet toplumun. Namaz ferdin ibadeti, adalet toplumun.
Adaletin İşleyişi: a) Tarafsız almalı, b) Güçlünün değil haklının yanında olmalı,c) Somut delillere göre hüküm vermeli,şüphe,tahmin,öngörü ya adalette yer yoktur. d) Gecikmemeli, e)Verilen hüküm işlenen suca denk olmalı f) Vicdani olmalı
Hz Ömer�in özel konuya geçince mumunu değiştirmesi olayı
Veda Hutbesindeki evrensel hukuk prensiplerinin şifahi olarak izahı
Dr. Mukadder Arif YÜKSEL